Historia
Decyzja o powstaniu cmentarza wojennego na Monte Cassino została podjęta przez generała Władysława Andersa 18 maja 1944 roku, w trakcie trwania epickiej bitwy o Monte Cassino. Inicjatywa ta była rezultatem zaangażowania środowiska polskich żołnierzy, bohaterów starcia o klasztor. Wzorem wzniesienia cmentarza kierowali się inżynier Tadeusz Muszyński oraz architekci Wacław Hryniewicz i Jerzy Skolimowski.
Cmentarz zlokalizowano na płaskim siodle, znanej w czasie bitwy jako „Dolina Śmierci”, pomiędzy Monte Cassino a wzgórzem „593”. To strategiczne miejsce było świadkiem kluczowych momentów, gdzie polskie bataliony, podążając przez „Widmo”, „Głowę Węża” i „593”, stoczyły zacięte boje. Na wzgórzach „593” i „575” postawiono pomniki ku czci poległych z 3 Dywizji Strzelców Karpackich i 5 Kresowej Dywizji Piechoty[1]. Cały proces budowy cmentarza nadzorował uczestnik bitwy, inżynier Roman Wajda[2].
Oficjalne otwarcie cmentarza miało miejsce 1 września 1945 roku, a w uroczystości uczestniczyli przedstawiciele rządu polskiego na uchodźstwie oraz dowództwo wojsk alianckich. Pomiędzy wzgórzami Monte Cassino spoczywają żołnierze II Korpusu generała Władysława Andersa, którzy poświęcili swoje życie w krwawej bitwie o otwarcie drogi dla wojsk sprzymierzonych w kierunku Rzymu.
Architektura i Symbolika
Projektowanie i Umiejscowienie
Architektura cmentarza, zaprojektowana przez Wacława Hryniewicza i Jerzego Skolimowskiego, doskonale komponuje się z malowniczym otoczeniem „Doliny Śmierci”. Ich pomysłowy projekt uwzględniał zarówno funkcjonalność, jak i szacunek dla pamięci poległych. Lokalizacja cmentarza na strategicznym siodle miała symboliczne znaczenie, odzwierciedlając dramatyczny charakter walk na tym obszarze.
Pomniki Wzniesione na Wzgórzach
Pomniki na wzgórzach „593” i „575” stanowią nie tylko wyraz artystycznego geniuszu, ale przede wszystkim hołd dla bohaterów z 3 Dywizji Strzelców Karpackich i 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Ich umiejscowienie na tych historycznych terenach dodaje imponującej głębi i podkreśla doniosłość tych wydarzeń.
Uroczystości i Symbolika
Wzruszające uroczystości otwarcia cmentarza 1 września 1945 roku były nie tylko chwilą hołdu dla poległych, ale także wyrazem jedności narodowej i determinacji w dążeniu do wolności. Biorący udział w ceremonii przedstawiciele rządu polskiego oraz dowództwa alianckiego zaznaczyli, że Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino jest nie tylko miejscem pochówku, ale także symbolem bohaterstwa narodu.
Historia Generała Władysława Andersa, bohatera narodowego Polski, nierozerwalnie związana z jego ostatnią wolą, staje się dzisiaj jednym z najbardziej fascynujących rozdziałów polskiego dziedzictwa. W 1970 roku, w Londynie, Generał Anders wyraził życzenie, aby zostać pochowany wśród swoich żołnierzy pod Monte Cassino. To zobowiązanie do służby i oddanie Polsce stało się fundamentem dla dziedzictwa tego wielkiego wodza.
Cmentarz Żołnierzy 2 Korpusu – Symbol Narodowej Pamięci
Cmentarz Żołnierzy 2 Korpusu, nazywany inaczej Polskim Cmentarzem Wojennym na Monte Cassino, jest nie tylko miejscem pochówku bohaterów, ale także symbolem narodowej pamięci. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, stał się jednym z najważniejszych miejsc, do którego zanoszą swoje modlitwy i hołd oddają Polacy z całego świata.
Pamięć o Bohaterach
Rocznica bitwy pod Monte Cassino przyciąga setki pielgrzymów, którzy z radością i zadumą składają hołd poległym. Co roku, obszar ten jest ożywiony płomieniem zniczy, a krzyże ozdobione są różańcami, ukazując niezłomną pamięć o tych, którzy oddali życie za wolność.
Sentencje na Wiecznym Spoczynku
Przechodząc przez ten majestatyczny cmentarz, oczom odwiedzających ukazują się wykute w kamieniu sentencje, które przypominają o bohaterstwie i poświęceniu. „Przechodniu powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie” oraz „Za naszą i waszą wolność my żołnierze polscy oddaliśmy Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce” – to słowa, które stają się częścią każdego, kto przechadza się ścieżkami tego symbolicznego miejsca.
Opieka Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
Cmentarz jest pod opieką Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (OPWiM), której zaangażowanie jest kluczowe dla zachowania integralności tego miejsca. W latach 2004–2009, dzięki staraniom Rady, przeprowadzono kompleksową renowację, obejmującą nie tylko nagrobki Generała Władysława Andersa, arcybiskupa Józefa Gawliny i gen. Bronisława Ducha, ale także cały teren cmentarza.
Renowacja i Dbałość o Detale
Renowacja płaskorzeźb, płyty nagrobne, krzyże – żaden detal nie został pominięty. Plac centralny zyskał nowe życie dzięki remontowi krzyża, wzmocnieniu murów i schodów. Nowoczesne systemy odprowadzania wody zostały wprowadzone, a istniejące udrożnione. Każda mogiła, każdy krzyż zostały odnowione, a zieleń otaczająca je uporządkowana.
Międzynarodowy Wymiar Pamięci
W okolicach miasta Cassino znajdują się również cmentarze żołnierzy innych narodowości, co podkreśla międzynarodowy wymiar pamięci. Cmentarz angielski, gdzie spoczywa 5 tysięcy żołnierzy, oraz niemiecki, z ponad 20 tysiącami żołnierzy, stanowią nieodłączną część tego historycznego obszaru. Na cmentarzu brytyjskim znaleźć można także groby żołnierzy kanadyjskich, nowozelandzkich i Gurkhów, co wskazuje na wspólną pamięć i szacunek dla tych, którzy polegli w tej krwawej bitwie.
Dziedzictwo i Pamięć
Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino to nie tylko miejsce spoczynku bohaterów, ale także ważne dziedzictwo historyczne. Dzisiaj, przechodząc aleją nagrobków, możemy dotknąć historii i odczuć siłę poświęcenia tych, którzy walczyli o naszą wolność.
W każdym zakątku tego urokliwego miejsca czuje się obecność tych, którzy oddali życie za Ojczyznę. To niezapomniane dziedzictwo, które przekazujemy kolejnym pokoleniom, aby pamięć o bohaterach nie zanikła.
Zobacz też Bazylikę Superga w Turynie
Komentarz 1